Kaynak Dumanı Nedir?
Kaynak dumanı, gazlar ve çeşitli boyutlarda partiküllerden oluşan karmaşık ve değişken bir karışımdır. Metallerin yüksek sıcaklıklarda, erime noktalarının üzerine çıkarak buharlaşması ve ardından havada duman haline gelmesiyle meydana gelir. Kaynak sırasında açığa çıkan bu duman, çoğunlukla sarf malzemelerinden—yani kullanılan çubuk, tel ve flaks gibi malzemelerden—gelen çok ince partikülleri içerir. Bu partiküller, kaynak işlemi sırasında havada asılı kalır ve solunduğunda ciddi sağlık riskleri yaratır.
Kaynak Dumanının Bileşimini Etkileyen Faktörler
Kaynak dumanının içeriği, yapılan işlemin türüne ve kullanılan malzemelere göre farklılık gösterir. Dumanın bileşimini etkileyen başlıca faktörler şunlardır:
- Kullanılan Kaynak İşlemi: Elektrik arkı, gaz altı kaynak veya plazma kesim gibi farklı kaynak teknikleri, farklı miktar ve türde duman oluşumuna yol açar.
- Ana Metal ve Sarf Malzemesi: Kaynak yapılan metalin cinsi (örneğin, çelik, alüminyum, bakır) ve kullanılan dolgu malzemeleri (örneğin, elektrot, tel) kaynak dumanının içeriğini belirler.
- Yüzey Kaplamaları: Ana metal üzerinde bulunan astar, reçine, galvaniz kaplama gibi yüzey malzemeleri, kaynak işlemi sırasında ayrışarak dumana eklenir ve toksik bileşikler oluşturabilir.
- Kirleticiler: Kaynak yapılan yüzeylerde bulunabilecek gres, yağ gibi maddeler ısındıkça dumana karışarak hava kalitesini düşürür.
- Yağ Çözücüler ve Pas: Metal yüzeyinde kalan yağ çözücüler veya pas kalıntıları, kaynak işlemi sırasında ayrışarak zararlı gazlar ve partiküller oluşturabilir.
Maruz Kalınabilecek Zararlı Gazlar
Kaynak işlemi sırasında ortaya çıkan sadece metal partikülleri değildir; çeşitli tehlikeli gazlar da açığa çıkabilir. Bunlar arasında solunduğunda ciddi sağlık riskleri oluşturan azot oksitler, karbon monoksit ve ozon yer alır. Bu gazlar, solunum sistemi üzerinde zararlı etkiler bırakabilir ve uygun önlemler alınmadığında çalışan sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir.
Kaynak Dumanı Nasıl Oluşur?
Kaynak dumanı, metalin yüksek ısıya maruz kalması sonucu meydana gelir. Kaynak işlemi sırasında elektrot veya dolgu metali, elektrik arkı veya alev yardımıyla eritilir. Eriyen metal buharlaşarak havaya mikroskobik metal oksit parçacıkları ve kimyasal buharlar bırakır. Bu süreçte oluşan duman hızla soğuyarak küçük tanecikler haline gelir ve ortam havasında asılı kalır. Bu nedenle kaynak dumanı, çalışma ortamında hızla yayılır ve solunduğunda çalışan sağlığı üzerinde ciddi tehditler oluşturabilir.
Kaynak Dumanı Solumanın Riskleri
Kaynak dumanını solumak, sağlığı olumsuz etkileyen ciddi bir risk oluşturur. Kaynak işlemi sırasında açığa çıkan duman, havada asılı kalan çok küçük metal oksit parçacıkları ve zararlı gazlardan oluşur. Bu duman, solunduğunda başta solunum yolları olmak üzere birçok organ üzerinde kalıcı hasara neden olabilir. Özellikle uzun süre kaynak dumanına maruz kalan kişilerde kronik solunum rahatsızlıkları, akciğer kanseri ve diğer sağlık sorunları gelişme riski artar.
Kaynak Dumanının İnsan Sağlığına Zararları
Kaynak dumanı zararları başlıca solunum hastalıklarıdır. Solunduğunda insan sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabilir. İçerdiği ağır metaller, kimyasal gazlar ve ince partiküller, kısa vadede solunum yollarında tahrişe neden olurken uzun vadede kalıcı sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte kaynak dumanının insan sağlığı üzerindeki başlıca zararları:
1. Solunum Yolu Tahrişi ve Enfeksiyonlar
2. Akut Solunum Sorunları
3. KOAH ve Astım Gibi Kronik Solunum Hastalıkları
4. Akciğer Kanseri Riski
5. Metal Dumanı Ateşi
6. Kalp ve Dolaşım Sistemi Üzerindeki Etkiler
7. Sinir Sistemi Üzerindeki Etkiler
Koruyucu Önlemlerin Önemi
Kaynak dumanının insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini en aza indirmek için, iş yerlerinde kaynak dumanı emiş sistemleri, koruyucu maske ve gözlük kullanımı ve havalandırma sistemleri gibi önlemler alınmalıdır. Çalışanların bu önlemleri kullanmaları ve iş sağlığı standartlarına uygun çalışma koşullarında kaynak yapmaları, sağlıklarını korumak açısından kritik önem taşır.
Kaynakça;
